Afaziler, akıcılık, tekrarlama ve anlama konularında yetersizlikle karakterize, aniden ortaya çıkan konuşma bozukluklarıdır. Konuşma öğrenildikten sonra ortaya çıkarlar ve herhangi bir psikolojik ya da kas rahatsızlığından kaynaklanmazlar tamamen nörolojik kaynaklılardır (Kırpınar, 2018).
Afazinin Nedenleri Nelerdir?
Afaziler beyindeki dil merkezinde meydana gelen hasar sonucunda oluşmaktadır. Bu hasarlar genellikle inme ve travmaya bağlı olarak oluşmaktadır. Beynin oksijensiz ve kansız kalması durumunda inme gelişebilir, bunun sonucunda etkilenen bölgedeki hücrelerin ölümü gerçekleşir. Afazinin diğer nedenleri arasında kafaya alınan çeşitli şiddetli darbeler, beyin tümörleri, diğer hastalıklardan sonra beyinde gelişen enfeksiyonlar ve beyni etkileyen diğer hastalıklar yer almaktadır.
Afazi Belirtileri Nelerdir?
- Kısa ve eksik cümlelerle konuşma
- Anlaşılması zor kelimeler kullanma
- Anlamsız cümleler kurma
- Konuşulanı anlamada güçlük
- Yazmada zorluk çekme
- Kelimeleri yanlış yazma
- Yazı yazarken anlamsız kelimeler yazma
- Kelimeleri hatırlamada zorluk çekme
- Okumada zorluk çekme
Afazilerin tanımlanması için üç temel testin yapılması gerekir:
- Anlama: önce basit daha sonra giderek kompleksleşen soru ve talimatları izleyerek ölçülür.
- Tekrarlama: Basit ve kompleks tümcelerin tekrarlanması ile değerlendirilir.
- İsimlendirme: Sık rastlanan ve ender görülen nesnelerin isimlerinin sorulması ile test edilir.
Afazi Türleri
Afaziler temel olarak iki grupta sınıflandırılır: akıcı ve akıcı olmayan afaziler. Akıcı olmayan afazilerde azalan konuşma miktarı, kısa cümleler, gramer yapısının bozulması görülür. Bu kişiler başkalarının konuşmalarını anlar. Bu nedenle güçlüklerinin farkındadırlar ve kolaylıkla hayal kırıklığına uğrayabilirler. Akıcı afazilerde ise konuşma hızı normaldir veya normalden hızlıdır. Gramer korunur ancak konuşma içeriği boş ve hatalarla doludur, konuşmasını takip etmek ve anlamaya çalışmak zordur. Bu kişiler genelde konuşmayı anlamakta güçlük yaşarlar ve hatalarının farkında değildirler. Bu türler dışında progresif afazi ve global afazi de bulunmaktadır. Nadir görülen bir afazi türü olan progresif afazide kişiler konuşma, okuma, yazma ve anlama becerilerini yavaş yavaş kaybederler. Hastalar el işaretleri ya da mimik gibi alternatif iletişim yollarını kullanmayı tercih etmeye başlarlar. Global Afazi ise afazinin en şiddetli türüdür. Genellikle kişi felç geçirdikten hemen sonra görülür. Bu tür afazinin görüldüğü kişiler konuşma ve anlama güçlüğü çekmelerinin yansıra okuma ve yazma becerilerini de yitirirler.
Afazi Tedavisi
Afazi tedavisinde standart hale getirilmiş bir tedavi mümkün değildir. Afazinin şiddeti, yaygınlığı, kişinin eğitim düzeyi ve cinsiyetine bağlı olarak farklı rehabilitasyon yöntemleri uygulanmaktadır. Afazinin şiddetine bağlı olarak farklı hastalarda kısmen veya tam iyileşme sağlanabilir. Günümüzde ilerleyen tıp sayesinde afazi sorununa karşı önemli ilerlemeler elde edilmiştir. Genellikle hastanede tedavi görülmesi gerekmektedir. Bu süreçte uygulanan dil ve konuşma terapisi afazi tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle travmayı takip eden 6-12 ayda uygulanan terapilerde daha hızlı bir gelişim sağlanmaktadır. Afazi tedavisinde etkilenen bölgeye göre özelleştirilmiş tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Bu nedenle öncelikle hastada konuşma, yazma ve okuma gibi yetilerden hangisinde sorun olduğuna dair gerekli testler uygulanmalı, bu durum belirlenmeli ve buna uygun olarak bir terapi uygulanmalıdır.
Kaynaklar
Karapınar, İ. (2018). Genç Psikiyatristin El Kitabı, İstanbul: Psikonet Yayınları